"Mogę mówić swobodnie" - to symboliczne zdanie w prologu filmu wypowiada pacjent, któremu seans hipnozy przywrócił dar mowy. Otwiera ono najbardziej osobisty film Andrieja Tarkowskiego, rosyjskiego mistrza kina artystycznego. To spowiedź z własnego życia. "Wszystkie epizody miały miejsce w historii mojej rodziny. Wszystkie, co do jednego" - powiedział reżyser.
W roku 1941 angielski samolot, wracający z nalotu bombowego znad Zagłębia Ruhry, dostaje się w krzyżowy ogień artylerii i zostaje strącony nad okupowanym Paryżem. Angielscy lotnicy wyskakują z maszyny ze spadochronami. Szef załogi, sir Reginald, zdążył jeszcze wyznaczyć im spotkanie w jednej z łaźni tureckich w mieście. Każdy z lotników trafia w inne miejsce. Od tej chwili są zdani na pomoc przypadkowych świadków ich lądowania, a ci nie od razu chcą komplikować sobie życie.
Quinlan (Orson Welles) jest policjantem, który kiedyś zamordował własną żonę, a teraz prowadzi śledztwo na pograniczu Meksyku i Stanów w sprawie eksplozji bomby w samochodzie. Razem z nim dochodzenie prowadzi Meksykanin Vargas (Charlton Heston). Quinlan jest rasistą i nienawidzi swojego partnera. Aby przeszkodzić w rozwiązaniu sprawy porywa jego żonę (Janet Leigh) i próbuje zamieszać ją w zabójstwo. Vargas zdobywa dowody przestępstwa Quinlana. Dochodzi do pojedynku na przedmieściach.
Historia przedstawia żołnierzy kompanii karabinów maszynowych podczas Wojny Kontynuacyjnej od pierwszych strzałów w roku 1941 do prób powstrzymania radzieckiej ofensywy letniej w czerwcu 44'.
Film opowiada historię dwóch braci Górali – Maćka i Andrzeja. Po śmierci ich ojca, do której przyczynił się Andrzej, oraz utracie ukochanej Bronki, Andrzej opuszcza rodzinny dom. Na swojej drodze spotyka tajemniczego Wolframa, antropologa i wspinacza. Ten dzieli się z nim swoją alpinistyczną techniką i wiedzą o pragockim pochodzeniu Górali. Andrzej wraca do Zakopanego, wybucha wojna. Żeby uchronić Górali od wojennej zagłady chce nakłonić ich do współpracy z Niemcami. Andrzej i Maciek stoją po dwóch stronach barykady. Konfrontacja braci jest krwawa i bolesna.
Manitoba 1942 r. Do Kanady przyjeżdża z Australii Lachlan na szkolenie pilotów, poznaje Lil, zakochuje się, problem w tym, że kobieta jest mężatką, mimo to romans rozkwita.